FİİLDE KİŞİ
Fiildeki hareketi gerçekleştiren ya da o hareketin içinde bulunan varlığa fiildeki kişi denir.
Kişileri, çekimlenmiş, yani şahsa ve zamana bağlı olarak bir yargı bildiren fiillerin sonundaki ekler temsil eder.
Bu ekler, fiillere, zaman ve dilek kip eklerinden sonra gelir.
Yani önce fiillin zaman veya tasarı ifade eden bir çekimi yapılır, sonra onun hangi şahsa bağlı olduğunun belirtilmesi için şahıs ekleri getirilir.
Bu, Türkçenin sondan eklemeli bir dil oluşunun göstergesidir.
Fiillerde üç “kişi” vardır:
Birinci kişi(ler) anlatan, söyleyen, haber veren, konuşan, isteyen, soran(lar)…
İkinci kişi(ler) dinleyen, emir alan(lar)
Üçüncü kişi(ler) kendisinden bahsedilenler(ler)
Aşağıdaki tabloda kişi eklerinin fiillere ne şekilde ekleneceği gösterilmiştir:
Bilinen geçmiş zaman ve şart kipi için
Öğrenilen geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gereklilik kipi için
İstek kipi için
Emir Kipi için
1. tekil kişi
-m
-im
-im
–
2. tekil kişi
-n
-sin
-sin
–
3. tekil kişi
–
–
–
-sin
1. çoğul kişi
-k
-iz
-lim
–
2. çoğul kişi
-niz
-siniz
-siniz
-in(iz)
3. çoğul kişi
-ler
-ler
-ler
-sinler
Yukarıdaki tabloya dikkat edilecek olursa bazı şahıs eklerinin birkaç şekilde kullanılabildiği görülecektir. Bunlar fiil çekim örneklerinde daha anlaşılır bir şekilde incelenecektir.
Not: Bu şahıs ekleri tek tek öğrenilmez. Çekimli fiiller eklerine ayrılırken kendiliğinden ortaya çıkarlar.
